Cá Tra Việt Nam

08 tháng đầu năm 2020, kim ngạch xuất khẩu cá Tra Việt Nam đạt 913 triệu USD. Theo số liệu thống kê của hải quan Việt Nam, tổng kim ngạch xuất khẩu...

Con đường xuất khẩu cá tra, cá basa của Việt Nam vào thị trường Mỹ vốn nhiều khó khăn nay lại càng khó khăn hơn khi thời gian tới Mỹ sẽ siết chặt các tiêu chuẩn nhập khẩu.

Cá tra là loài cá thịt trắng nuôi đặc trưng của Việt Nam. Sản phẩm cá tra xuất khẩu của Việt Nam ngày càng được người tiêu dùng trên thị trường thế giới yêu thích vì sự tiện lợi, hương vị trung tính, dễ chế biến và giá cả phù hợp với mọi phân khúc tiêu thụ.

Tính đến năm 2022, cá tra Việt Nam đã chinh phục hơn 140 thị trường trên thế giới, trong đó có các thị trường truyền thống và khắt khe về an toàn thực phẩm và các quy định kỹ thuật như: Mỹ, EU và cả những thị trường vốn không ưa chuộng cá nuôi như Nhật Bản.

Theo báo cáo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong giai đoạn 2017 – 2022, mặc dù diện tích nuôi cá tra có xu hướng giảm nhưng sản lượng cá tăng dần từ 1,2 triệu tấn năm 2017 lên 1,7 triệu tấn năm 2022, cho thấy năng suất nuôi cá tra ngày càng được cải thiện.

Sự phổ biến của cá tra và sự nỗ lực của cộng đồng DN Việt Nam đưa cá tra đi khắp năm châu, đã giúp cho ngành này mang về nguồn ngoại tệ lớn mỗi năm. Với kim ngạch xuất khẩu từ 1,5 – 2,4 tỷ USD/năm, riêng cá tra đã chiếm 16 - 26% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Các thị trường và nhóm thị trường chủ lực nhập khẩu cá tra Việt Nam gồm: Trung Quốc, Mỹ, EU, ASEAN, Trung Đông, Mexico, Brazil, Anh, Nga, các nước thuộc khối CPTPP (Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương).

Số doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu cá tra tăng liên tục trong những năm gần đây. Cụ thể: Năm 2020 có 320 DN; năm 2021 tăng lên 380 DN và năm 2022 số DN tham gia xuất khẩu lên tới 435.

Đáng chú ý, sản phẩm cá tra phile đông lạnh (mã HS 0304) vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng xuất khẩu cá tra trong thời gian qua. Trong 3 năm gần đây, tỷ trọng trung bình của cá tra phile đông lạnh chiếm 85 – 86% tổng giá trị xuất khẩu cá tra của Việt Nam.

Tổng thư ký VASEP Trương Đình Hòe nhận định: Năm 2022, xuất khẩu cá tra Việt Nam đã bứt phá mạnh mẽ với kỷ lục 2,4 tỷ USD. Nhờ vào yếu tố sản xuất chế biến hồi phục, nhu cầu trên các thị trường đều tăng mà giá xuất khẩu cá tra sang các thị trường tăng từ 20 – 55%, nhất là tại thị trường Mỹ. Mặt khác, xung đột Nga – Ukraine khiến nguồn cung cá thịt trắng tại nhiều thị trường sụt giảm, tạo cơ hội cho cá tra Việt Nam tăng thị phần.

Doanh nghiệp phải bán sản phẩm với giá rẻ để xoay vòng vốn

Dự báo về tình hình xuất khẩu, VASEP cho rằng dù ít nhiều bị tác động đến nhu cầu tiêu thụ và thực phẩm, nhưng năm 2023 tiêu thụ cá tra vào các thị trường sẽ vẫn ổn định. Tuy nhiên, trái với dự báo của VASEP, xuất khẩu cá tra trong 4 tháng đầu năm 2023 chỉ đạt gần 600 triệu USD, giảm 46% so với cùng kỳ năm 2022.

Cộng đồng DN mong muốn Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành kịp thời tháo gỡ những khó khăn cho DN. Đặc biệt là những biện pháp hỗ trợ sớm nhất như giảm giá thuê đất, giá điện... để DN cá tra không lâm vào cảnh kiệt quệ, phá sản.

Tổng thư ký VASEP Trương Đình Hòe

Nhìn nhận về thị trường Trung Quốc, đối tác nhập khẩu cá tra lớn của Viêt Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty Thủy sản Cửu Long An Giang Trần Thị Vân Loan chia sẻ: Trung Quốc rất khó tính, họ yêu cầu sản phẩm cá tra phải đạt chất lượng rất cao và ổn định.

Do đó, đối với Trung Quốc, việc xây dựng chiến lược riêng cho xuất khẩu cá tra là cần thiết, đặc biệt là phải kiểm soát chất lượng xuất khẩu đồng nhất và luôn giữ hình ảnh con cá tra Việt Nam. Thị trường 1,4 tỷ dân này vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển và nhiều cơ hội để các DN có thể mở rộng thị trường, tăng kim ngạch cũng như giá trị xuất khẩu cá tra.

Với thị trường Mỹ, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Hùng Vương (Tiền Giang) Dương Ngọc Minh cho biết: Mặc dù luôn nằm trong top 2 thị trường nhập khẩu cá tra Việt Nam, nhưng hiện nay xuất khẩu sang Mỹ vẫn vướng vụ kiện chống bán phá giá cho cá tra. Đó cũng là nguyên do chỉ một số rất ít DN được xuất khẩu vào thị trường Mỹ, là một điều bất lợi cho cá tra Việt Nam.

Còn tại thị trường EU, từng là thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất Việt Nam, chiếm 40% kim ngạch xuất khẩu của ngành hàng cá tra. Tuy nhiên, vì nhiều lý do cạnh tranh không lành mạnh, hiện nay, xuất khẩu sang thị trường này chỉ chiếm trên 8% giá trị xuất khẩu cá tra của Việt Nam.

Chia sẻ về những khó khăn nội tại của xuất khẩu cá tra, Tổng thư ký VASEP Trương Đình Hòe cho biết: Cá tra cũng giống ngành khác phải chịu chi phí đầu vào tăng cao. Trong khi đó, đa phần DN chế biến cá tra vẫn trong cảnh thiếu vốn, phải bán sản phẩm với giá rẻ để xoay vòng vốn khiến DN càng thêm chật vật.

Vì vậy, VASEP đề nghị các bộ, ngành, Chính phủ quan tâm đặc biệt để tháo gỡ, khơi thông nguồn vốn ưu tiên cho sản xuất và giảm lãi suất vay để hỗ trợ DN.

Việt Nam hiện là nước sản xuất và xuất khẩu cá tra lớn nhất thế giới, thu về hàng tỷ USD

Cá tra của Việt Nam đang được mệnh danh là mỏ vàng ngoài khơi hay cá tỷ đô. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Việt Nam là quốc gia sản xuất và xuất khẩu cá tra lớn nhất thế giới, với sản phẩm được ưa chuộng tại nhiều thị trường quốc tế, hương vị thơm ngon, giá cả cạnh tranh.

Đặc biệt, mặt hàng này đang được Malaysia tích cực săn lùng. Theo số liệu thống kê của VASEP, tháng 10/2024, xuất khẩu cá tra sang Malaysia đạt hơn 3 triệu USD, tăng 19% so với tháng 10/2023. Lũy kế xuất khẩu cá tra 10 tháng đầu năm nay sang thị trường này đạt 29 triệu USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm ngoái và tăng trưởng dương đều ở hầu hết các tháng.

Tháng 7 năm nay ghi nhận là tháng kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Malaysia đạt cao nhất kể từ đầu năm 2023, với hơn 4 triệu USD, tăng 52% so với cùng kỳ năm 2023.

Cơ cấu xuất khẩu cá tra Việt Nam sang Malaysia chủ yếu vẫn là phile cá tra đông lạnh mã HS 0304. Mười tháng đầu năm 2024, xuất khẩu riêng sản phẩm này sang Malaysia đạt gần 24 triệu USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ngoài ra, xuất khẩu các sản phẩm cá tra khô, đông lạnh khác (nguyên con, cắt khúc,...) đạt hơn 3 triệu USD trong 10 tháng đầu năm nay, tăng 19% so với cùng kỳ.

Cuối cùng là sản phẩm cá tra GTGT, mặc dù giá trị xuất khẩu vẫn còn khiêm tốn, tuy nhiên nhìn thấy rõ sự tăng trưởng mạnh mẽ các sản phẩm này sang quốc gia ở trung tâm Đông Nam Á này.

Trong 10 tháng đầu năm, xuất khẩu cá tra GTGT sang Malaysia đạt hơn 1,5 triệu USD, tăng 115% so với cùng kỳ với háng 1 tăng 526%, tháng 3 tăng 399%, tháng 5 tăng 325%, tháng 6 tăng 315%, tháng 7 tăng 404%,... so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo Trung tâm thương mại thế giới (ITC), 8 tháng đầu năm nay, phile cá tra đông lạnh mã HS 0304 là sản phẩm cá thịt trắng Malaysia nhập khẩu  nhiều nhất, với 18 triệu USD, tăng 38% so với cùng kỳ, chiếm 42% tỷ trọng trong tổng giá trị quốc gia này nhập khẩu các sản phẩm cá thịt trắng từ thế giới.

Việt Nam là nguồn cung lớn nhất phile cá tra đông lạnh cho Malaysia, chiếm đến 96% trong tổng nhập khẩu các sản phẩm mã HS 0304 của quốc gia này.

Về tình hình xuất khẩu chung, tính đến hết tháng 10 nước ta đã thu về gần 1,67 tỷ USD từ xuất khẩu mặt hàng này, tăng 9,3% so với cùng kỳ năm trước. Năm 2023, diện tích thả nuôi cá tra của nước ta đạt 5.700 ha, bằng 98% so với năm 2022, sản lượng đạt 1,71 triệu tấn, tăng 0,6% so với năm 2022 (1,7 triệu tấn). Giá trị xuất khẩu đạt trên 1,8 tỷ USD.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cho biết, kim ngạch xuất khẩu cá tra 2024 có thể đạt mục tiêu 2 tỷ USD. VASEP cũng kỳ vọng rằng ngành cá tra Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì triển vọng tích cực trong năm 2025, với sự gia tăng mạnh mẽ trong xuất khẩu các sản phẩm cá tra chế biến. Đây sẽ là động lực chính giúp ngành cá tra Việt Nam vượt qua những thách thức và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.